Trong những năm gần đây, hoạt động thương mại điện tử (TMĐT) đã chứng kiến sự phát triển nhanh chóng và mạnh mẽ, đặt ra nhiều thách thức mới cho công tác quản lý thuế. Bài viết này tập trung phân tích thực trạng quản lý thuế đối với TMĐT, xác định những khó khăn trong công tác quản lý thuế, và đề xuất giải pháp nhằm cải thiện quy trình thu thuế, bảo đảm nguồn thu ngân sách nhà nước và giảm thiểu tình trạng thất thu.
Nội dung bài viết
Thuế Thương Mại Điện Tử và Quản Lý Thuế TMĐT
Thương mại điện tử là mô hình kinh doanh cho phép các cá nhân và tổ chức mua bán hàng hóa và dịch vụ qua Internet. Sự tiện lợi, giá cả cạnh tranh, và sự đa dạng trong chất lượng sản phẩm đã khiến TMĐT trở thành một xu hướng phổ biến. Theo báo cáo của Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công Thương) trong Sách trắng TMĐT Việt Nam 2022, quy mô thị trường TMĐT bán lẻ tại Việt Nam đã đạt 16,4 tỷ USD, với khoảng 60% dân số tham gia mua sắm trực tuyến, tương đương 57-60 triệu người tiêu dùng.
Quản lý thuế là trách nhiệm của Nhà nước trong việc thiết lập cơ chế và biện pháp để bảo đảm quyền và nghĩa vụ của các đối tượng nộp thuế, cơ quan thu thuế, và các tổ chức liên quan trong quá trình thu và nộp thuế. Đối với các hoạt động TMĐT, đặc biệt là các dịch vụ từ nhà cung cấp nước ngoài không có cơ sở thường trú tại quốc gia, nghĩa vụ đăng ký thuế, khai thuế, và nộp thuế thuộc về các nhà cung cấp nước ngoài hoặc các tổ chức ủy quyền.
Thực Trạng Quản Lý Thuế Thương Mại Điện Tử tại Việt Nam
1. Xác Định Các Giao Dịch Trực Tuyến Phải Nộp Thuế
Tại Việt Nam, chính sách thuế hiện tại không phân biệt giữa hoạt động kinh doanh theo phương thức truyền thống và TMĐT. Việc thu thuế đối với TMĐT được thực hiện theo các quy định của các Luật Thuế (Giá trị gia tăng, Thu nhập doanh nghiệp, Thu nhập cá nhân), Luật Quản lý thuế và các văn bản hướng dẫn. Các nguồn thu thuế từ TMĐT chủ yếu đến từ:
- Bán hàng qua mạng xã hội hoặc các sàn TMĐT (như Shopee, Lazada, Tiki).
- Thu nhập từ việc phát triển ứng dụng trò chơi, quảng cáo qua các nền tảng như Facebook, Google, YouTube.
- Cho thuê nhà qua các trang mạng điện tử như Agoda, Booking.
2. Xác Định Thông Tin Đối Tượng Phải Nộp Thuế
Quốc hội, Chính phủ và Bộ Tài chính đã ban hành một số quy định để xác định nguồn thu ngân sách từ các tổ chức nước ngoài, hộ kinh doanh, và cá nhân kinh doanh trên nền tảng số tại Việt Nam. Một số quy định quan trọng bao gồm Nghị định số 91/2022/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định số 126/2020/NĐ-CP. Theo đó, các sàn TMĐT tại Việt Nam có trách nhiệm cung cấp đầy đủ thông tin về các thương nhân, tổ chức, và cá nhân thực hiện giao dịch trên sàn cho cơ quan thuế. Tuy nhiên, sàn TMĐT không có nghĩa vụ nộp thuế thay cho người bán.
3. Quản Lý Kê Khai, Nộp Thuế TMĐT
Ngày càng nhiều cá nhân kiếm thu nhập từ các nền tảng như YouTube, Google, và Facebook. Theo Thông tư số 92/2015/TT-BTC, các cá nhân có doanh thu từ kinh doanh trên 100 triệu đồng/năm phải nộp thuế GTGT và thuế TNCN. Tính đến cuối năm 2022, có 139 sàn TMĐT tại Việt Nam, với số lượng khách truy cập trung bình khoảng 3,5 triệu lượt mỗi ngày. Doanh thu từ hoạt động TMĐT qua các tổ chức tại Việt Nam đã đạt trên 5.500 tỷ đồng từ năm 2018 đến cuối năm 2022, trong đó các nền tảng như Facebook và Google đóng góp đáng kể.
Cơ quan thuế đã thu được khoảng 1.100 tỷ đồng từ việc xử lý vi phạm và chống thất thu từ các tổ chức và cá nhân kinh doanh TMĐT. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều cá nhân thực hiện các giao dịch liên quan đến tiền ảo và quảng cáo trực tuyến không kê khai và nộp thuế đầy đủ.
4. Quản Lý Thông Tin Đối Tượng Quản Lý Thuế TMĐT
Mô hình quản lý thuế hiện tại bao gồm đăng ký thuế, xử lý tờ khai và chứng từ, quản lý thu nợ thuế, xét hoàn thuế, quyết toán thuế, và miễn, giảm thuế. Tuy nhiên, sự chuyển đổi sang giao dịch qua Internet đã làm lộ rõ sự hạn chế của các phương pháp quản lý thuế truyền thống, đặc biệt là khi dữ liệu chủ yếu là kỹ thuật số.
Theo Tổng cục Thuế, tính đến đầu năm 2023, đã có 258 sàn TMĐT cung cấp thông tin trên Cổng thông tin TMĐT của Tổng cục Thuế. Dữ liệu từ quý IV/2022 cho thấy có hơn 68.000 tổ chức và cá nhân đăng ký bán hàng trên sàn TMĐT, với tổng giá trị giao dịch khoảng 4.500 tỷ đồng. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để đảm bảo các tổ chức và cá nhân có thu nhập từ TMĐT thực hiện đúng nghĩa vụ thuế của mình.
Kết Luận và Đề Xuất
Để cải thiện công tác quản lý thuế đối với TMĐT, cần tập trung vào việc cải thiện hệ thống thông tin, nâng cao khả năng thu thập và phân tích dữ liệu giao dịch trực tuyến, và hoàn thiện các quy định pháp lý để đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả trong việc thu thuế. Đồng thời, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền và hướng dẫn cho các cá nhân và tổ chức về nghĩa vụ thuế đối với hoạt động TMĐT.