Khu vực hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam, không chỉ tạo việc làm mà còn góp phần đáng kể vào nguồn thu của ngân sách nhà nước (NSNN). Tuy nhiên, tình trạng gian lận thuế và trốn thuế vẫn diễn ra phổ biến, gây ra những thách thức lớn trong công tác quản lý thuế.
Nội dung bài viết
1. Tình trạng vi phạm và những vấn đề phát sinh
- Hộ kinh doanh lớn núp bóng hộ nhỏ: Một trong những vấn đề lớn là nhiều hộ kinh doanh thực tế có doanh thu hàng trăm tỷ đồng nhưng vẫn đăng ký theo hình thức hộ kinh doanh nhỏ để tránh thuế, hoặc doanh nghiệp núp bóng dưới danh nghĩa hộ kinh doanh nhằm hưởng lợi từ các chính sách ưu đãi thuế.
- Sử dụng nhiều hóa đơn để tăng chi phí đầu vào: Các hộ kinh doanh này sử dụng hóa đơn giả hoặc mua bán hóa đơn không hợp pháp để kê khai chi phí sai lệch, giảm số thuế phải nộp, gây thất thu lớn cho NSNN.
2. Thực trạng quản lý thuế đối với hộ kinh doanh
- Số liệu quản lý năm 2022 cho thấy có khoảng 3,1 triệu hộ và cá nhân kinh doanh trên cả nước. Trong đó, phần lớn là các hộ kinh doanh cố định (1,9 triệu hộ), và hộ khoán (1,8 triệu hộ). Tuy nhiên, số lượng hộ kinh doanh kê khai thuế đầy đủ còn rất hạn chế, đặc biệt là với hình thức khai thuế từng lần phát sinh.
- Cá nhân phát sinh thu nhập chịu thuế: Có khoảng 29 triệu cá nhân phát sinh thu nhập chịu thuế, nhưng chỉ khoảng 7 triệu cá nhân thuộc diện khấu trừ thuế. Điều này cho thấy mức độ tuân thủ về khai và nộp thuế trong khu vực này vẫn còn rất thấp.
3. Giải pháp nâng cao tính tuân thủ thuế đối với hộ kinh doanh
Để nâng cao tính tuân thủ và hạn chế tình trạng gian lận thuế, Tổng cục Thuế đã triển khai nhiều giải pháp:
- Quản lý rủi ro thuế: Tổng cục Thuế đã triển khai hệ thống quản lý rủi ro nhằm phân loại mức độ tuân thủ của người nộp thuế (NNT). Mục tiêu là tăng cường sự minh bạch, giảm thiểu vi phạm và khuyến khích các cá nhân, hộ kinh doanh tự nguyện tuân thủ. Quản lý rủi ro tập trung vào các hoạt động chính như:
- Đăng ký thuế đúng hạn.
- Kê khai chính xác và nộp thuế đúng hạn.
- Phân tích và giám sát các đối tượng có dấu hiệu vi phạm.
- Rà soát dữ liệu hóa đơn điện tử (HĐĐT): Tổng cục Thuế đã tăng cường việc đối chiếu hóa đơn với tờ khai thuế nhằm phát hiện kịp thời các trường hợp gian lận qua việc sử dụng hóa đơn điện tử vượt ngưỡng an toàn. Đồng thời, các giải pháp rà soát này sẽ giúp tìm ra các chuỗi mua bán hóa đơn bất hợp pháp.
- Xây dựng công cụ hỗ trợ quản lý rủi ro thuế cá nhân: Thông qua các tổ chức trả thu nhập, Tổng cục Thuế đã triển khai các công cụ nhằm giám sát việc khấu trừ và kê khai thuế cho các cá nhân phát sinh thu nhập chịu thuế. Điều này giúp hạn chế tình trạng không kê khai thuế hoặc kê khai không đúng.
- Áp dụng công nghệ trong quản lý thuế: Tổng cục Thuế đang đẩy mạnh việc số hóa và điện tử hóa các hoạt động quản lý thuế. Các ứng dụng công nghệ thông tin sẽ giúp phân tích dữ liệu lớn (big data) để phát hiện kịp thời các trường hợp trốn thuế và giảm bớt tình trạng khai sai doanh thu của hộ kinh doanh.
4. Chống gian lận thuế trong thương mại điện tử và hộ kinh doanh trực tuyến
- Với sự phát triển của kinh doanh trực tuyến và thương mại điện tử, tình trạng trốn thuế và gian lận thuế trong khu vực này cũng trở nên phức tạp hơn. Tổng cục Thuế đang xây dựng các cơ chế quản lý phù hợp với loại hình kinh doanh này, trong đó bao gồm việc đăng ký mã số thuế cho các cá nhân, hộ kinh doanh trực tuyến và áp dụng hệ thống HĐĐT để kiểm soát doanh thu thực tế.
5. Kết luận
Việc hoàn thiện quản lý thuế đối với hộ kinh doanh và cá nhân là vô cùng cần thiết để đảm bảo sự công bằng trong kinh doanh và tăng thu cho NSNN. Trong bối cảnh kinh tế ngày càng phức tạp và số lượng NNT ngày một gia tăng, các giải pháp quản lý rủi ro, áp dụng công nghệ số và tăng cường sự tuân thủ tự nguyện là những biện pháp quan trọng mà Tổng cục Thuế đã và đang thực hiện.
Những bước đi này không chỉ giúp giảm thiểu tình trạng trốn thuế, mà còn nâng cao nhận thức của người nộp thuế về trách nhiệm đối với xã hội và nhà nước. Việc áp dụng công nghệ hiện đại cũng là chìa khóa quan trọng giúp ngành thuế quản lý hiệu quả hơn và đảm bảo nguồn thu bền vững cho ngân sách nhà nước.